Azerbaycan jeopolitik konumu ve tarıma elverişi düşük olan toprakları sebebiyle bağımsızlığını ilan ettiği günden bu yana tarım alanında ithalatçı bir ülke olup başlıca ticaret ortağı olan Rusya ilk sırada yer almaktadır. Topraklarının yalnızca yüzde 7’si tarıma elverişli olmakla birlikte bu topraklardan da verim alma gücü düşüktür. Ülkenin en büyük ekonomik kaynağının petrol ve doğalgaz olması tarım alanındaki bu yüzdesel farklı dengeliyor.
Siyasi bağımsızlığın kazanılmasının ardından eski Sovyetler Birliği’ndeki işletmelerle ekonomik bağlantıların koparılmasının ve ülkenin diğer Sovyet cumhuriyetlerdeki pazar payını kaybetmesinin yanı sıra Sovyetler Birliği döneminde merkezden sağlanan sübvansiyonların da kesilmesiyle birlikte üretimde düşüşler yaşanırken, ülke içerisinde ekonomik dalgalanmayı durdurmaya yönelik adımlar atılmaktadır.
Azerbaycan ekonomisinde, tarım önemli bir yer tutmakla birlikte pek çok gıda ürünü de ithal edilmektedir. Tarımsal ithalatta Rusya, Brezilya ve Türkiye ile nispeten diğer ülkelere oranla daha fazla ticari ortaklık yürütülüyor. Ekonomide dönüşüm sürecini yaşamakta olan ülkelere göre ekonomik göstergeler itibarıyla daha iyi konumda olan Azerbaycan son yıllarda yaşanan siyasi ve ekonomik sarsıntılardan sonra tarımsal faaliyetlere ağırlık vermeye başlamıştır.
Azerbaycan gıda sektörünün önemli oyuncuları için buluşma noktası oluyor
Verimsiz toprakları ve yer altı kaynaklarına bağımlı ekonomisine rağmen gıda endüstrisine değer katmayı sürdürüyor. 20’den fazla ülkeden binlerce profesyonel ziyaretçiye ev sahipliği yapan InterFood fuarında Azerbaycan, Hazar bölgesinin ve Avrupa’nın önde gelen gıda endüstrisi oyuncuları için önemli bir buluşma noktası oluyor. Azerbaycan gıda sektörünün gelişiminin ve yeni çıkan yüzlerce ürünün tanıtıldığı bu organizasyonlar, sektörün önde gelen üreticilerine şekerleme, sebze ve meyveler, et ve süt ürünleri, meyve suları, çay, tütün ve diğer gıda ürünleri ile meyve ve sebze işleme ekipmanları, markalama ekipmanları ve çok daha fazlasını tek bir yerde sunma şansı sağlıyor.
Ülke çapında gerçekleştirilen bu gıda gelişmeleri karşısında başta tahıl ürünleri olmak üzere meyve, pamuk, çay, tütün ve üzüm üretiminde ciddi artış yaşanmaktadır. Ayrıca dut ağacından yılda 5.000 ton ipek kozası elde edilerek gıda sektörünün birçok alanında yatırımlar gerçekleştirmeye devam ediliyor.
İşlenmiş tarım ürünleri ihracatında 2021 yılı içerisinde 49.20 milyon dolar kazanç sağlayan Azerbaycan bu ihracatın neredeyse yarısını Rusya’ya gerçekleştirmektedir. 22.39 milyon dolarla Rusya % 0,16 oranıyla ihracat payına sahip ticari ortaklarının başında gelirken, Gürcistan 16.85 milyon dolar ve % 0.12 oranla, Türkiye 6.65 milyon dolar ve %0.05 oranla ilk üçte yer alan ülkeler arasında bulunuyor.
Az bir paya sahip olsa da Çin 872.08 bin dolarla bu ülkeleri takip ederken Azerbaycan’ın ticari ortaklık alanın Avrupa dışındaki ülkelerle de olduğunu açıkça gösteriyor.
En çok domates ve fındık ihracatı gerçekleştiriliyor
Yalnızca yüzde 7’si tarıma elverişli olan topraklarında özellikle domates üretiminde ciddi rakamlara ulaşan Azerbaycan yapılan son araştırmalara göre 2017 yılında en çok domates ihracatı gerçekleştirdi. Domatesin ardından taze ve kabuklu meyveler, kayısı, kiraz, şeftali, patates, fındık ve erik başlıca ihraç ürünleri arasında bulunuyor.
2015 yılında 29.335 bin dolarlık margarin ihracatıyla ilk kez bu alana yatırım yapan Azerbaycan o tarihten beri katlanarak artan bir margarin ihracatçısı konumuna yükseldi. Tahıl ürünlerine çevre ülkelerden artan talebin ardından başkent Bakü’de ekmek ve unlu mamul üretimi artmış, çeşitli ekmek ve makarna fabrikaları açılarak üretime katkıda bulunulmuştur.
İçecek alanında üzüm ve üzüm şarabı üretiminde senede 375 desilitre ile birlikte ihracat gerçekleştiren Azerbaycan bu alanda yatırım yaparak gıda ve içecek sektörünün çeşitli noktalarında ihracat payını yükseltmeyi hedeflemektedir. Aynı zamanda ülkenin en popüler içeceği olan nar suyunu da çevre ülkelere pazarlamayı planlıyor.
Bu ihracat payının artmasıyla birlikte Azerbaycan, 2007’den beri Mayıs ayında Azerbaycan Uluslararası Gıda Endüstrisi Fuarı’na ev sahipliği yapmayı sürdürmektedir. Her yıl Azerbaycan, Rusya, Türkiye , Kazakistan , Beyaz Rusya , İspanya, İtalya, Belçika , Yunanistan , Letonya , Macaristan , Sri Lanka , Meksika, Polonya , Ukrayna , Litvanya , Japonya gibi yaklaşık 20 ülkeden 150’den fazla firma fuara katılarak ticari ortaklıklara imza atıyor.
Azerbaycan ürün çeşitliliğini arttırmayı hedefliyor
Azerbaycan tarım ürünlerinde çeşitliliği arttırmak için un-öğütme, tahıllar, şeker, tereyağı, nişasta, meyve-sebze konserveleri ve çay sanayi işletmelerine ciddi yatırımlar gerçekleştiriyor. Buna bağlı olarak şeker, bitkisel yağ, konserve meyve, sebze, tereyağı ve peynirin işlenmesi için gerekli olan ham maddelerin nakliyesi söz konusu olduğu için bu gıda üretim alanları ağırlıklı olarak ham madde bölgelerinde gelişmiştir. Azerbaycan genelinde makarna ve süt sanayi işletmeleri büyük şehirlerde ve yoğun nüfuslu tüketim bölgelerinde yer almaktadır. Gerek ham madde gerekse tüketim bölgelerinde tahıl ve et sanayi işletmelerinin kurulması daha etkindir.
Sonuç olarak Azerbaycan ithalat ve ihracat dengesini kurmak, gelecekte ekonomisini güçlü tutmak ve üretim hacmini arttırmak için gıda endüstrisine son 10 yılda ciddi yatırımlar yapmaya başladı. Bu yatırımlar sayesinde üretim havzası genişlerken dışa bağlılığın en aza indirilmesine önem verildi. Tüm bu unsurların yanı sıra sektörün önde gelen firmalarının ülkenin çeşitli yerlerine yatırım yapması konusunda gerekli adımları atmasını sağlayan yetkililer önümüzdeki yıllarda daha başarılı bir denge grafiği yakalayacaklarını açıkladı.
